ARTYKUŁY
Iłżecki "wyklęty"-Józef Małek „Tygrys”
6568
2015-03-08

Pierwszego marca  po raz piąty obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.   Bohaterów drugiej konspiracji  coraz częściej określamy również  jako  Żołnierzy  Niezłomnych.

Jeszcze niedawno Tych samych ludzi  nazywano zdrajcami ojczyzny, zaplutymi karłami reakcji, wrogami ludu, bandytami czy mordercami.  Pozbawiano ich wszelkich praw, czci i pamięci. „Nagrodą” za ich heroiczną postawę, najczęściej  była kula lub szubienica. Przed tym jednak przechodzili okrutne śledztwo. Na koniec ich ciała zakopywano w bezimiennych mogiłach. Ci co mieli więcej szczęścia skazywani byli na długoletnie więzienie.  W początkach Polski  Ludowej wykonano ponad 5 000 wyroków śmierci, ok. 21 000 Patriotów zamordowano w więzieniach, ok. 20 000 Niezłomnych zginęło podczas walk z UB, MO, NKWD, LWP a co najmniej 50 000 wywieziono do sowieckich obozów koncentracyjnych. Mimo okrutnych represji niektórzy z nich przetrwali, bo jak napisał poeta,  byli „twardsi od stali”.
Ziemia iłżecka miała również swoich Niezłomnych,  związanych  z nią przez miejsce urodzenia, zamieszkania bądź prowadzonej  działalność. Najbardziej znani wśród nich to  „Szary”, „Igła”, „Drągal” i „Robur”. Niestety wielka rzesza żołnierzy II konspiracji pozostaje  nadal anonimowa. Jednak za przyczyną publikacji, filmów i piosenek o Żołnierzach Wyklętych, udaje nam się poznać kolejnych bohaterów. Niniejszy artykuł wpisuje się w nurt tych działań i dedykowany jest szczególnie młodzieży. Przedstawiona w nim  została postać Józefa Małka „Tygrysa”. Jego  niezwykłe przeżycia z lat 1939 - 1949 są nie tylko godne poznania i upamiętnienia ale stanowią również  doskonały materiał na scenariusz filmu akcji.  
Józef Małek urodził się  10 czerwca 1923 r. w Seredzicach koło Iłży. Po ukończeniu tamtejszej szkoły podstawowej rozpoczął naukę w Radomiu. Po wybuchu II wojny światowej, mimo młodego wieku szybko wstąpił w szeregi konspiracji. W styczniu 1940 r. zaprzysiężony został w Organizacji Orła Białego i przyjął pseudonim Tygrys, a już w kwietniu ukończył kurs podoficerski. Aby uchronić się przed wyjazdem do Rzeszy zapisał się w Radomiu do  Prywatnej Szkoły Rzemieślniczej. Równocześni  odnowił przedwojenne harcerskie kontakty i stał się członkiem Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Tam przyjął drugi pseudonim Mewa.  4 kwietnia 1941 r., podczas drukowania bibuły, został aresztowany z trójką swoich kolegów. Wraz z „Tankiem” uciekł z „budy” przewożącej ich do siedziby radomskiego Gestapo.  Pozostali dwaj koledzy po  przesłuchaniu  zostali rozstrzelani. Tygrys musiał zmienić miejsce zamieszkania. Przez trzy miesiące ukrywał się w Krzyżanowicach u brata Antoniego Hedy. Następnie przeniósł się do Starachowic gdzie otrzymał przydział do grupy bojowej ZWZ-AK do specjalnych poruczeń. Wykonywał akcje dyscyplinujące, aprowizacyjne i wyroki na konfidentach. Jednym z pierwszych rozkazów jaki otrzymała grupa (11.11.1941 r.) było zdyscyplinowanie granatowych policjantów z Mirca.
W maju 1943 r. Tygrys przeszedł do partyzantki pod komendę  Krzyka. Przy boku Szarego wziął udział w akcji na więzienie w Starachowicach (6/7 sierpnia 1943). Z oswobodzonych wtedy więźniów sformowano odział partyzancki, którym początkowo dowodził Krzyk a następnie Szary. Chrztem bojowym grupy  był atak na wzmocniony pluton niemiecki w Pakosławiu (15 września 1943 r.). Po tym sukcesie Szaracy przemieścili się w lasy koneckie. Miał tam miejsce incydent, który wywrze ogromny wpływ na powojenne losy Tygrysa i Szarego.
W Baryczy koło Końskich znajdował się obóz jeńców sowieckich. Partyzanci przy współudziale więźniów zamierzali go rozbić. Niemcy jednak wykryli spisek i skazali 15  jeńców  na rozstrzelanie. Podczas egzekucji, czterech skazańców próbowało ucieczki. Dwóch z nich uratowała drużynie Tygrysa. Byli to Ormianie  Muszeg i Sarkis.
Po akcji w Baryczy odział  ponownie zmienił miejsce działania i przeniósł się w lasy iłżeckie. Chwila odpoczynku i kolejne brawurowe i zuchwałe przedsięwzięcia - rozbrojenie kolonistów niemieckich w Gozdawie i w październiku napad na kasę  zakładów zbrojeniowych w Starachowicach. W Święto Niepodległości, podczas koncentracji na Szczytniaku Tygrys otrzymał awans na plutonowego wraz z gratulacjami od samego Ponurego.
Już na początku konspiracji dowódcy dostrzegli w Józku cechy charakteru  takie jak: opanowanie i pewność siebie. Dlatego przeznaczali go do wykonywania zadań szczególnie ryzykownych. Taki charakter miały likwidacje niemieckich szpiegów. Tygrys brał udział między innymi w ujęciu i straceniu konfidentów ze Starachowic, Romanowskiego i Fabryńskiego oraz ich przełożonych  Felerdta i Pancka.
Kilka razy podczas wojny Tygrys znalazł się w wyjątkowo niebezpiecznych  sytuacjach. Wyjście z nich bez uszczerbku zawdzięczał zimnej krwi i rozsądkowi.  Jedno z takich wydarzeń miało miejsce podczas przeszukiwania przez Gestapo domu w którym mieszkał. Gdy przyszła kolej na rewizję jego pokoju, Niemiec niespodziewanie i pewnie zwrócił się do Józka z żądaniem oddania pistoletu. Ten jednak nie tracąc rezonu podszedł do swojego płaszcza i z kieszeni wyjął suwmiarkę. Wręczył ją Niemcowi ze słowami „To jest mój pistolet”. Zaskoczony gestapowiec roześmiał się i odszedł. Trzeba dodać, że prawdziwy pistolet i granaty znajdowały się  w łóżku Tygrysa.
Inne niezwykłe wydarzenia miało miejsce podczas przewożenia amunicji, wytwarzanej nielegalnie w Skarżysku. Tygrys jadąc rowerem wzdłuż torów natknął się niespodziewanie na patrol  Bahnschutz (straż kolejowa). Korzystając z zaskoczenia rozbroił w pojedynkę  dwóch przeciwników i zarekwirował ich broń. 
Józef Małek przebył cały szlak bojowy Szaraków. Poza wspomnianymi wyżej epizodami, walczył w Edwardowie, został ranny w potyczce koło majątku Jeleniec,  walczył  z Forstschutzem (straż leśna) koło Marcul, rozbijał więzienie w Końskich, brał udział w akcji na pociąg z amunicją w Wólce Plebańskiej. W trakcie Burzy bił się pod Janikowem, Radoszycami, Trawnikami, Szewcami, w Lasach Niekłańskich – bitwa „Piekiełko”. Z lasu wyszedł jako podporucznik 14 stycznia 1945 r. Jednak już pod koniec lutego, wskutek przeprowadzanych aresztowań wśród żołnierzy AK, zaczął organizować pluton do samoobrony i odbijania uwięzionych kolegów. W lipcu otrzymał rozkaz od Szarego aby skontaktował się ze Włodzimierzem Dalewskim – Szparagiem i wziął udział w rozpoznaniu obiektu – więzienia w Kielcach. Tygrys pomagał m.in. w zdobyciu  planów budynku od przedwojennego naczelnika więzienia. Z 4 na 5 sierpnia 1945 r. uczestniczył w akcji kieleckiej, która zakończyła się pełnym sukcesem. Ponad miesiąc później (8/9 września) ubezpieczał akcję rozbicia więzienie w Radomiu. Gdy Tygrysowi grunt zaczął się palić pod nogami, zmienił nazwisko i wyjechał na ziemie odzyskane. Rozpoczął studia na wydziale architektury we Wrocławiu i założył rodzinę. Niestety w 1948 r. został rozpoznany, aresztowany i osądzony. Otrzymał wyrok śmierci. Na wykonanie kary oczekiwał w celi kieleckiego więzienia. Małe światełko nadziei rozbłysło w duszy Tygrysa gdy na widzenie przyszła  koleżanka z partyzantki,   Stanisława Cichosz-Staszałek „Sława”. Poprosił ją o wysłanie listu do  Muszega, Ormianina, którego uratował pod Baryczą, z informacją o swoim położeniu. Z Erewania szybko nadeszła odpowiedź, że doktor przebywa w okolicach Bolesławca. Sława niezwłocznie wyjechała na zachód i odnalazła Muszega. Ten z kolei skontaktował się z przyjacielem, generałem Sarkisem, który stacjonował w Dreźnie.   Sarkis posiadał wpływowych znajomych, którzy doprowadzili do powtórnego procesu Tygrysa. Rozprawa odbyła się 17 stycznia 1949 r. Pierwszy wyrok został znacznie złagodzony, zamieniono „KS” na  15 lat więzienia. Jednak werdykt nie satysfakcjonował pułkownika Awo, działającego oficjalnie z ramienia ambasady radzieckiej. Z tego powodu, nie zważając na postanowienie sądu, zebrał on ze stołu prezydialnego akta procesowe i ostentacyjnie  oświadczył, że sprawę przejmuje Konsulat Radziecki w Poznaniu. Jeszcze tego samego dnia Tygrys odzyskał wolność i odwieziony został do Wrocławia. Po tygodniu odwiedzili go Muszeg i Sarkis. Przyjaciele chcąc zabezpieczyć Tygrysa przed szykanami lokalnych władz, przeprowadzili rozmowę z I sekretarzem komitetu miejskiego i zagrozili mu, że jeśli „Bohater” będzie nękany, on znajdzie się w więzieniu. Przyszłość pokazała, że sekretarz ostrzeżenie potraktował poważnie. Nawet ryzykowne inicjatywy Tygrysa po 1953 r., takie jak  zbieranie we wrocławskich kościołach podpisów o uwolnienie prymasa Wyszyńskiego nie ściągnęły na niego represji.
Ratunek Tygrysa miał jednak określoną cenę którą zapłacili ormiańscy przyjaciele. Zmuszeni zostali do opuszczenia armii i powrotu do ZSRR. Sarkis zachował jednak znaczne wpływy piastując funkcję przewodniczącego Rady Weteranów Wojny Armenii. Gremium to wysyłało monity do marszałka Rokossowskiego w sprawie Szarego. Prawdopodobnie miało to niebagatelny wpływ na złagodzenie jego wyroku.                                                             
Pewne odium spadało również na Tygrysa. Część kolegów z AK zdystansowała się od niego przypuszczając, że uwolnienie zawdzięczał raczej przejściu na drugą stronę barykady niż bezinteresownej protekcji Ormian.
Tygrys ukończył studia, rozpoczęte przed aresztowaniem i został architektem. Przez wiele lat mieszkał i pracował we Wrocławiu. Został szczęśliwym ojcem dwójki dzieci. W 2014 r. otrzymał awans na pułkownika. Nadal jest bardzo aktywny i zaangażowany w sprawy środowiska byłych żołnierzy AK. Jest  członkiem Zarządu Głównego ŚZŻAK, sprawuje również funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Funduszu AK oraz jest członkiem Sądu Koleżeńskiego. W 2005 roku ukazała się książka jego autorstwa pt. Zapomnieć nie umiem. To pasjonująca lektura, która obok Lasów i ludzi M. Langera i  Wspomnień Szarego  stanowi  obowiązkową pozycją dla wszystkich zainteresowanych konspiracją na ziemi iłżeckiej podczas II wojny  .

Paweł Nowakowski
powrót
ilza
Ogłoszenia
Sprzedam alufelgi 17 cali
Witam, sprzedam 4 szt. alufelgi 17‘ (opony R17/225/45) - 5 śrub - założone były przy VW Golf 4 (pasują do Passata, Audi) Alufelgi są proste, nie mają bicia, z oponami - dwie opony jeszcze posłużą jeden sezon cena 430zl Cena do uzgodnienia.
Tomek, Iłża
Tel.: 509-139-815
sprzedam mieszkanie
Sprzedam mieszkanie Sprzedam mieszkanie 40 m2 na os. Zuchowiec, duża kawalerka z balkonem, przedzielona na dwa pokoje, duża kuchnia. Mieszkanie po remoncie. Tel.505-476-156
Ilza, os.Zuchowiec
Tel.: 505476156
Wynajme Lokal
Wynajmę cały lokal po salonie fryzjersko kosmetycznym w Iłży na ul. Partyzantów 27, odnowiony po odbiorze sanepidu
Iłża, Partyzantów
Tel.: 723312399
Przyjmę na staż
Przyjmę na staż do sklepu Spożywczo-Przemysłowego w Iłży. Więcej informacji: tel. 783991912
Iłża
Tel.: 783991912
sprzedam lub wynajmę
SPRZEDAM LUB WYNAJMĘ MIESZKANIE W BLOKU W MIEJSCOWOŚCI PAKOSŁAW 2 POKOJE,KUCHNIA,ŁAZIENKA,PIWNICA, BUDYNEK GOSPODARCZY, DZIAŁKA, WIĘCEJ INFORMACJI POD PODANYM NUMEREM TEL.CENA DO UZGODNIENIA
Irena, Pakoslaw
E-mail.: 602817487
Poszukuję do wynajęcia
Witam poszukuję (kawalerki, lub mieszkania 2 pokoje) do wynajęcia. Jeżeli macie takie gniazdko lub wiecie kto może mieć proszę o kontakt.
Daria, Iłża
Tel.: 516927589
Sprzedam mieszkanie
Sprzedam mieszkanie 40 m2 na os. Zuchowiec, duża kawalerka z balkonem, duża kuchnia. Tel. 698680086
Robert Kumanowski, Iłża
Tel.: 698680086
Lokale na biura/gabinety
W nieruchomości trwa obecnie remont - istnieje możliwość dostosowania lokali pod indywidualne wymagania. Lokalizacja w Iłży (wysoki parter) pomiędzy osiedlami Staszica i Zuchowiec.
Piotr, Iłża, Jakubowskiego 2
Tel.: 505236180
E-mail.: fansoad@op.pl
Prace zaliczeniowe
Kończysz studia? Nie masz czasu/ochoty napisać pracy? Najwyższej jakości prace zaliczeniowe (semestralne, licencjackie, magisterskie i inne), pisane przez doświadczonego publicystę i bloggera.
Kraków, Owocowa
Tel.: 512675464
E-mail.: pracezaliczeniowe@spoko.pl
STAŻ
Przyjmę na staż oferta dla mężczyzny z obsługa komputera i ogólna wiedzą na temat budowy samochodów lub mężczyzny z uprawnieniami na wózek widłowy
Konrad, Iłża, Partyzantów 29
E-mail.: 601612271
Wszystkich on-line: 3
Gości: 3

Najwięcej on-line było 2024-01-07:
0 użytkowników i 241 gości
COPYRIGHT © 2013
All rights reserved by Polish regislation

Projekt i wykonanie H15.pl - Paweł Jadczak
Dołącz do nas
W związku ze zmianą prawną odnośnie przechowywania wrażliwych danych osobowych zmieniliśmy dział "Polityka Prywatności", zapraszamy do zapoznania się z działem.