Z zamkiem związanych jest sporo miłosnych uniesień sprzed kilkuset lat. Najbardziej znane wydarzenie miało miejsce w 1637 roku. Wtedy to król Władysław IV Waza poślubił Cecylię Renatę Austriaczkę. Zrobił to jednak per procura, czyli - mówiąc współczesnym językiem - na odległość. Wymienili się wprawdzie portretami, ale w imieniu króla przy ołtarzu w Wiedniu stanął jego brat Jan Kazimierz. Dopiero później, w Warszawie mieli osobiście wziąć formalny już ślub. Właśnie przed nim, a miało to miejsce 6 września 1637 roku, pierwszy raz się spotkali - na zamku w Iłży. Historię tę opisał Albrecht Radziwiłł, dworzanin królewski. Przyszła królowa, czyli królewska żona jechała z Austrii w kierunku Warszawy, a jeden z postojów przypadał właśnie w Iłży. Król wiedząc o tym, wyjechał dwa dni wcześniej z Warszawy, a do samej Iłży dotarł incognito. Nie chciał, żeby małżonka od razu go rozpoznała. Ale Cecylii Renaty nie udało się oszukać - rozpoznała Władysława IV, kiedy uścisnął jej dłoń, bo na ściskanie dłoni królowej tylko król mógł sobie pozwolić. Wtedy padła mu do nóg, a potem zjedli pierwszą wspólną wieczerzę. Po północy król wyjechał z powrotem do Warszawy. I jak to z królami bywa – „żyli długo i szczęśliwie”.

Inna ciekawa historia związana jest z Jadwigą Księską z rodu Melsztyńskich. Dziewczyna odziedziczyła po ojcu duży, ale zadłużony majątek. W myśl układu matrymonialnego zawartego z Oleśnickimi Jadwiga miała wyjść za mąż za bratanka kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. A ród Oleśnickich rządził wtedy na zamku w Iłży. Niestety, stryj Jadwigi, Spytek z Melsztyna, był zagorzałym przeciwnikiem kardynała Oleśnickiego i nie chciał się zgodzić, aby cały majątek bratanicy trafił w ręce tego rodu. Aby więc ślub nie doszedł do skutku, przebiegły Spytek uknuł intrygę. Namówił krewnych kardynała Oleśnickiego do wykradzenia dziewczynki z iłżeckiego zamku. Zrobili to Jan i Jakub Krzyżanowscy, którzy nie tylko ją wykradli ale przy okazji ograbili zamek i w ten sposób układ matrymonialny został zerwany.

Do dziś dokładnie nie wiadomo, jak skończyła się historia mezaliansu, do którego doszło w XVI wieku. Na zamku iłżeckim starostą był Mikołaj Tomicki, brat biskupa krakowskiego Piotra Tomickiego. Miał on żonę Annę. Mikołaj zmarł na zamku w 1529 roku. Jego żona już rok późnej wyszła na zamku potajemnie za mąż za ubogiego szlachcica Jana Dunina i (oficjalnie) dała mu się porwać. W związku z tym mariażem cały majątek, który odziedziczyła, przeszedł na jej nowego męża. Nie chciał do tego dopuścić brat zmarłego, wspomniany biskup Piotr Tomicki. Wytoczył bratowej proces o pozbawienie praw do majątku po Mikołaju. Ale jak zakończył się ów skandal i kto zyskał, a kto stracił – tego nie wiemy. Odpowiedzi szukać należy w tzw. Acta Tomiciana, czyli w dokumentach, które powstały za sprawą biskupa. Jest ich jednak bardzo dużo i są sporządzone po łacinie. Ktoś chętny do przewertowania stosu tajemniczych dokumentów?

Każdy zamek musi mieć zarówno swojego ducha, jak i skarb. Na zamku w Iłży też można szukać skarbu. Co już wielokrotnie, w myśl legend, czyniono w przeszłości. Z historii znana jest też opowieść o wojskach Rakoczego, które na zamku w Iłży szukały legendarnego złotego łańcucha. Skarbu nie znaleziono, ale za to zdewastowano całą budowlę prawie doszczętnie. Chociaż w latach 1423-1455 na zamku znajdowało się archiwum i skarbiec rodu Oleśnickich, to - według znawców zabytku - w Iłży żadnego skarbu nigdy nie było. Lepiej więc, odwiedzając Iłżę, szukać w murach zamku romantycznej miłości i… duchów. Powodzenia!